25 năm dạy nghề thổ cẩm

VĂN VIỆT

Đến nay, nữ nghệ nhân K’Tuyn ở thôn Bờ Nơ C, Lạc Dương, Lâm Đồng đã có hơn 25 năm dạy nghề dệt thổ cẩm cho người đồng bào thiểu số trong và ngoài tỉnh Lâm Đồng. Dạy nghề từ năm 20 tuổi cho tới bây giờ, K’Tuyn luôn tâm niệm là đừng để nghề dệt thổ cẩm mai một, thất truyền.

K’Tuyn sinh ra trong một gia đình người K’Ho Lâm Đồng, mẹ là một thợ dệt thổ cẩm thành thạo ở buôn làng Bờ Nơ C từ những thập niên 70 của thế kỷ trước. Có tố chất của người mẹ truyền lại, K’Tuyn đã thực hành được những đường dệt cơ bản từ năm lên mười. Rồi qua tuổi trăng tròn, K’Tuyn lại bộc lộ năng khiếu sáng tạo rõ nét trên từng mẫu mã sản phẩm dệt. “Mới 16 tuổi, K’Tuyn biết vẽ hình những mẫu hoa văn mới lạ, những hình người giã gạo bên nhà sàn, hình con nai, con chim rừng….nhìn thích lắm !  ”- Bà K’Ba tự hào về K’Tuyn, người con gái đầu lòng của mình.

K’Tuyn học hết lớp 9 phải nghỉ ở nhà phụ giúp ba mẹ làm lụng nuôi sống gia đình với 6 miệng ăn. Cứ sau giờ ở rẫy vườn, K’Tuyn lại dồn hết công sức, tâm trí vào khung dệt thổ cẩm; không kể ngày dài hoặc đêm khuya. Nhờ vậy, K’Tuyn đã sớm “trình làng” trên dưới 10 mẫu mã thổ cẩm tự mình thiết kế và dệt thành. Không lâu sau, nhiều khách hàng địa phương và khách du lịch nước ngoài đến đặt mua hàng K’Tuyn khá nhiều. Người phụ nữ trong thôn buôn Bờ Nơ C từ tuổi thanh niên đến tuổi trung niên rủ nhau đến nhà K’Tuyn học nghề dệt thổ cầm từ “vỡ lòng” đến nâng cao. K’Tuyn sẵn lòng hướng dẫn ngày hai buổi với vốn kỹ thuật thêu dệt, vốn tìm tòi thiết kế mới của riêng mình. “Lúc mình dạy nghề có đến hơn 30 người phụ nữ trong và ngoài thôn buôn đến học. Dạy liên tục đến hai, ba tháng sau mới giúp người học dệt được một vài mặt hàng đơn giản nhất… ”- K’Tuyn nhớ lại. Ghi nhận từ sự đóng góp dạy nghề, K’Tuyn được Tỉnh hội Phụ nữ Lâm Đồng tặng giấy khen có thành tích “phụ nữ tham gia xóa đói giảm nghèo ở địa phương” vào năm 1999.  

Năm 2001 - năm ghi thành công lớn của K’Tuyn khi được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tặng Bằng Khen “Nghệ nhân dệt thổ cẩm dân tộc K’Ho Lâm Đồng. Đạt thành tích tham gia triển lãm hội chợ ngành nghề thủ công và đặc trưng văn hóa nông thôn Việt Nam.” K’Tuyn kể :  “Hội chợ diễn ra ở Hà Nội trong thời gian 9 ngày. Mình trưng bày trên 10 mặt hàng thổ cẩm. Chỉ mấy ngày đầu với hàng chục sản phẩm dệt thổ cẩm như khăn trải bàn, túi xách, bảng tên, vòng đeo tay…bán hết nhanh cho khách du lịch trong nước và quốc tế…”

Những năm sau này, K’Tuyn thường phải đi xa dài ngày để dạy nghề thổ cẩm cho đồng bào thiểu số. Đáng kể là thời gian dạy nghề gần 3 tháng ở xã La Dạ, huyện Hàm Thuận Bắc, tỉnh Bình Thuận. Học viên khoảng 30 người K’Ho- đều là nữ từ 18 tuổi đến 40 tuổi. Điều kiện ăn, ở gặp rất nhiều khó khăn, nhưng có khi hơn cả tháng trời, K’Tuyn mới tranh thủ ngày cuối tuần về nghỉ nhà riêng ở thôn Bờ Nơ C, xã Lát. Lúc kết thúc khóa học và chia tay buôn La Dạ, vui nhất của K’Tuyn là học viên nào cũng thành nghề, ban đầu dệt được các mặt hàng “phổ thông” đem ra chợ bán. 

Năm 2005, kết quả dạy nghề của K’Tuyn được Sở Công nghiệp Bình Thuận ( Sở Công thương ngày nay) tặng Giấy khen. Với dạy nghề ở địa bàn vùng sâu, vùng xa trong tỉnh Lâm Đồng đáng nhớ nhất là thời gian ở xã Đưng K’Nớ, Lạc Dương. Ngày cùng với học viên đan dệt từng sợi chỉ thổ cẩm. Đêm phải chống chọi với từng đàn ruồi vàng. Nhưng những vất vả bỗng quên hết khi lớp nghề hoàn thành đúng thời gian 3 tháng; hơn 30 chị em học viên người K’Ho đã yên tâm có được tay nghề truyền thống của dân tộc mình.

Trở về lại Bờ Nơ C, Lâm Đồng, K’Tuyn vẫn thường xuyên ra hội trường thôn truyền đạt kinh nghiệm dệt thổ cẩm cho người phụ nữ trong làng buôn. Mấy tháng nay, không khí dệt trong buôn bỗng vắng dần do hàng làm ra bán chậm quá. “Mình lo lắm. Lo cái như mọi người đang lo là nhờ nhà nước tìm những nơi bán được hàng thổ cẩm hàng ngày cho làng buôn. Lo cái sau này là sẽ ít người làm nghề, rồi không nâng được tay nghề thì dạy nghề lại cho con em đồng bào thiểu số sẽ không được tốt lắm đâu…”- K’Tuyn trăn trở. /.  

Tháng 7/2009