VĂN VIỆT
Nằm ven sông Đại Nga có buôn làng Nausari là nơi
định cư của người dân tộc bản địa Tây Nguyên thuộc xã Lộc Nga, thành phố Bảo
Lộc. Đa số nông hộ ở buôn ngoài giờ vườn tược là giờ xuống sông tìm đá cảnh đem
bán cho thương lái gần xa
ĐÁ CHO THU NHẬP
Đi mấy cây số đường đá lởm chởm từ Quốc lộ 20 vào
buôn Nausari là gặp được những gia đình làm nghề tìm đá cảnh ở ven đường. Đang
trong một ngày mưa tháng năm khá dày hạt trên cao nguyên Bảo Lộc, dân làng phải
ở sắp xếp, phân chia ra các loại đá đã tìm kiếm dưới sông đưa về những ngày
nắng ráo trước đó. Trưởng thôn ( buôn) Nausari, ông K’Nhân bấm đốt ngón tay
tính:”Xứ Bảo Lộc hàng năm từ tháng 5 cho đến tháng 8 cứ trung bình một ngày
nắng thì có một ngày mưa. Từ tháng 9 cho đến tháng 12 thì gần như mưa dầm. Trời
có nắng nhiều nhất là vào khoảng tháng 1 cho đến tháng 4. Bà con chỉ đi xuống
sông tìm đá cảnh vào những ngày nắng nước trong, còn ngày mưa nước dâng cao thì
hầu hết tập trung ở nhà chăm sóc cà phê và bán đá đã gom giữ trong vườn nhà…”
Ghé lại nhà anh K’Brem, một nông hộ có thâm niên đi
tìm đá cảnh lâu nhất ở buôn làng Nausari, được ngắm nhìn những khối đá cảnh
chất đầy trước sân. K’Brem kể rằng gần mười năm về trước, có mấy anh người Kinh
ở trên phố Bảo Lộc về sông Đại Nga tìm thấy đá cảnh và chỉ bảo K’Brem làm theo.
Con sông Đại Nga cách trung tâm buôn Nausari chỉ độ vài ba cây số, đường đi khá
quen thuộc nên chỉ một hai lần đầu xuống sông, K’Brem đã biết chọn đúng đá cảnh
và thậm chí có ngày còn lấy được nhiều đá hơn cả người Kinh. K’Brem kể: “Đồ
nghề thì tự làm được với một cây sắt uốn cong chừng nửa thước để lần dò dưới
đáy sông nơi nào có đá cảnh, nơi nào không. Những năm đầu đá cảnh nằm nhô lên
trên mặt nước lấy khá nhanh. Những năm sau khi tìm thấy đá đã khó rồi càng khó
hơn nữa là phải lặn xuống độ nước sâu từ hai mét đến ba mét để dùng xà beng,
xẻng, cuốc bẩy đá khỏi mặt nước…”
Nhưng cái khó nhọc ấy cũng đã sớm quên đi khi
đá đã trả công cho K’Brem có được đồng ra đồng vào trang trải chi tiêu trong
gia đình. Nếu tính bù qua trừ lại thì những ngày không mưa, K’Brem lội xuống
sông hai buổi sáng- chiều cật lực lấy đá cảnh bán cũng có được trên dưới trăm
ngàn đồng. Và cũng có ngày gặp may, K’Brem “bắt” được một khối đá nặng khoảng năm, bảy mươi ký, có hình thù lạ
mắt, đưa về nhà là có người đến mua ngay với giá bốn triệu đồng. Những ngày
khác, K’Brem còn gặp được nhiều khối đá nặng vài chục ký, có màu sắc và đường
nét đẹp tự nhiên và cũng bán nhanh với giá vài ba triệu đồng. Hiện tại, nhà
K’Brem đang để dành mấy tạ đá cảnh các loại khác nhau, lúc nào cần lắm mới đem
bán ước chừng trên dưới 5 triệu đồng. Đây là số đá mà K’Brem tranh thủ lấy
những ngày nắng để tạm trữ bán lấy tiền cải thiện thêm cuộc sống và sinh hoạt
cho những ngày mưa nước lớn, không thể xuống sông được.
“QUAY VÒNG” CÙNG ĐÁ
Việc tìm đá cảnh phổ biến buôn làng Nausari chừng
năm năm trở lại đây. Đa phần trong số
160 hộ đồng bào thiểu số ở buôn đều có người với tuổi chưa quá trung niên mới
làm được công việc nặng nhọc này. Thường họ rủ nhau đi từng nhóm từ năm người
trở lên. Những viên đá nhỏ vài chục ký thì người nào lấy riêng người đó. Nhưng
khi gặp những tảng đá to nặng từ hàng tạ đến cả tấn thì họ gọi nhau làm chung,
chia đều. Những ngày nắng trong, cánh đàn ông trong buôn kéo nhau xuống sông
tìm đá có thể đến ba, bốn chục người. Họ nhường nhau mỗi người mỗi khúc sông
nối liền thành một khu vực dài cả cây số. Sáng đi, chiều tối về, mỗi người cũng
kiếm được năm, bảy chục đến một trăm ngàn đồng; hoặc gặp hên một chút thì kiếm
được bạc triệu như người đàn ông trung niên K’Brem vừa kể trên. Điều đáng nói
là cánh thương lái ở Đà Lạt, Di Linh hay Bảo Lộc thường xuyên giữ “thông tuyến”
số điện thoại liên lạc mua đá của người ở buôn. Hiện sức mua của thương lái vẫn
dồi dào nên không ai phải lo đầu ra cho đá, chỉ mong sao tìm được những tác
phẩm đá độc đáo nhất của thiên nhiên để bán được khoản tiền lớn hơn. Như mới
đây, người đàn ông K’Ghít trong buôn bất ngờ tìm thấy một viên đá xanh, nặng
hơn 10 ký, vừa đưa về nhà đã có thương lái đến “đấu giá” mua đến hơn năm triệu
đồng. Hoặc một nhóm gồm 12 người đã vừa chuyển lên bờ tảng đá xanh nằm dưới đáy
sông sâu, nặng hơn một tấn, bán được 23 triệu đồng. Chia đều trong hơn 10 ngày
công lao động chân tay quần quật không nghỉ, mỗi người nhận được 2 triệu đồng.
Cho đến nay tỉ lệ tìm thấy đá cảnh bạc triệu chiếm
rất nhỏ so với đá cảnh hàng xô bán trung bình mỗi ký hai ngàn đồng ở buôn
Nausari. Nhưng theo ông Trịnh Thế Thịnh, Quyền Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Lộc
Nga, Bảo Lộc thì đây là một việc làm tự phát của bà con để kiếm thêm thu nhập
hàng ngày. Đá được tìm kiếm chủ yếu là
những viên đá mắc cạn dưới lòng sông, chưa đến mức gây tác động lớn đến dòng
chảy môi trường. Bởi vậy chính quyền xã Lộc Nga trước mắt chỉ lưu ý về sự an
toàn về sức khỏe và tính mạng của bà con khi phải thường xuyên “quay vòng” với
đá hai mùa mưa nắng quanh năm./.
Bảo Lộc – Đà Lạt tháng
5.2010
