Ghi chép VĂN VIỆT
Từ
vùng đất Nam Ban, Lâm Hà, hành trình xây dựng vùng dược liệu đương quy mênh
mông về phía chân trời không may gián đoạn giữa chừng vì chủ nhân Lê Văn Biết đột
ngột rời xa cõi trần. Phải mất sau đó vài tháng thời gian mới trở thành phương
thuốc nâng đỡ tinh thần, giúp những cộng sự và người thân thuộc của nông gia
quá cố Lê Văn Biết vượt qua nỗi đau sinh ly tử biệt, vững tâm tiếp bước đưa cây
dược liệu đương quy theo hướng về phía chân trời nơi ấy bao la …
Bài
1, Thông thương đương quy ra phố
Dẫu ít nhiều cũng đã quen thuộc,
nhưng khi đứng trước gian hàng của ông Biết thưởng thức những giọt rượu đương
quy “cây nhà lá vườn” được nâng tầm đạt mức chất lượng sản phẩm hàng hóa mang lợi
thế cạnh tranh so sánh của vùng đất Nam Tây Nguyên Lâm Đồng, trong nghề phóng
viên của tôi lại dâng dâng lên những niềm hy vọng mới.
Không chỉ là “nhân sâm” của phái đẹp
Những
ngày
cuối năm 2017 diễn ra Festival Hoa
Đà Lạt lần thứ VII, tôi đến hội chợ triển lãm thành tựu nông
nghiệp trong tỉnh Lâm Đồng nói riêng và cả nước nói chung tại Công viên Văn hóa
đô thị Đà Lạt để theo lời hẹn gặp ông Lê Văn Biết, Giám đốc HTX Dược liệu Biết
Lộc Thành ở xã Đông Thanh, huyện Lâm Hà. Trước đó mấy ngày, ông Biết điện thoại
cho tôi biết đã đăng ký tham gia một gian hàng trưng bày các sản phẩm dược liệu
sản xuất và chế biến tại các vùng sinh thái đặc trưng của cao nguyên Lâm Đồng,
trong đó chiếm phần lớn các sản phẩm “nhân sâm” đương quy.
Với
diện tích gian hàng khoảng 10m2 do Ban Tổ chức hội chợ bố trí không
thu tiền trong gần một tuần lễ diễn ra Festival Hoa Đà Lạt lần thứ VII, Giám đốc
Biết cùng với một vài nhân viên HTX Biết Lộc Thành giới thiệu và bán sản phẩm
đương quy trực tiếp cho khách hàng gần xa với một mức giá chung 350.000 đồng/kg
sấy khô và 180.000 đồng/kg tươi. Trưng bày và chào bán qua 2 ngày đầu hội chợ
đã vơi hết lượng hàng tập kết lần đầu, Giám đốc Biết nhanh nhạy điều hành cho người chở lên từ khu vườn vừa mới thu hoạch
và chế biến tại thôn Tầm Xá, xã Đông Thanh các khu vườn của hộ gia đình thành
viên HTX tọa lạc trên cùng huyện Lâm Hà. Một khách hàng đến từ phương Nam lên
du lịch Đà Lạt sau khi mua mấy ký sâm đương quy Lâm Đồng về sử dụng, đã chia sẻ
cảm nhận với tôi: “ Đương quy trồng trên đất Lâm Đồng có nhiều đặc trưng khác
biệt so với đương quy trồng các vùng miền khác trong nước và kể cả đương quy nhập
khẩu…Cụ thể đương quy vùng đất Nam Tây Nguyên Lâm Đồng với mùi thơm bốc lên rất
đượm và nồng; hình dáng củ sâm đương quy đặc ruột, bộ rễ cuồn cuộn phủ đều
quanh thân củ rất bắt mắt. Củ sâm đương quy ngâm hòa tan vào bình rượu dậy lên màu
sóng sánh vàng ươm; phần lớn kích thước củ sâm đương quy bằng chiếc chai thủy
tinh lớn, đồng đều vừa vặn một nắm tay… ”
Tôi
cầm mấy củ sâm đương quy của Giám đốc Biết đem cân tại chỗ, ngay tức khắc mặt đồng
hồ hiển thị từng củ nặng trên dưới 1,5 kg; cá biệt có củ nặng đến 2kg. Giám đốc
Biết nói thêm: “ Sản phẩm sâm đương quy của HTX Dược liệu Biết Lộc Thành chúng
tôi đã được Viện Dược liệu (Bộ Y tế) lấy mẫu kiểm nghiệm, xác định các chỉ tiêu
chất lượng dược tính đều đạt và vượt; khách hàng nhiều nơi trong nước thường
xuyên đặt hàng mua về số lượng lớn để chế biến và phân phối đến người tiêu dùng
sử dụng, đã phản hồi tích cực vì cảm nhận có tác dụng kích thích khả năng tiêu
hóa, tăng cường dinh dưỡng cho cơ thể, đặc biệt nổi trội có tính ôn như theo
ghi nhận trong đông y bổ huyết cho trẻ em và phụ nữ với mệnh danh là vị thuốc
“nhân sâm” của phái đẹp…”
Hình thành chuỗi giá trị sản phẩm
đương quy
Thời
điểm diễn ra Festival Hoa Đà Lạt lần thứ VII năm 2017, HTX Dược liệu Biết Lộc
Thành đang vào mùa thu hoạch 7/15 ha đương quy của gần 25 hộ gia đình thành
viên sản xuất trên địa bàn các huyện Lâm Hà, Đơn Dương, Di Linh, Lạc Dương. Ước
sản lượng đạt hơn 280 tấn đương quy tươi/năm. Tất cả sản phẩm đương quy của hộ
gia đình thành viên thu hoạch, rửa sạch bằng máy bơm nước áp lực cao, hong khô vài
ngày trong bóng mát rồi vận chuyển về cơ sở chế biến sấy bằng củi đốt của HTX
Biết Lộc Thành trước khi cung cấp cho đối tác thu mua theo hợp đồng. Tỷ lệ chế
biến thành phẩm đương quy hàng hóa trung bình từ 5- 6 sản phẩm tươi cho ra 1 sản
phẩm khô.
Vào
khoảng 3 tháng trước khi khai mạc Festival Hoa Đà Lạt lần thứ VII năm 2017, tôi
đến thôn Tầm Xá, xã Đông Thanh, huyện Lâm Hà ngồi bên Giám đốc Lê Văn Biết để
nghe giới thiệu về hệ thống lò sấy khô thành phẩm đương quy khá khác biệt của
HTX Dược liệu Biết Lộc Thành. Lò này do Giám đốc Biết lên thiết kế; người con
trai Lê Văn Chiến thi công xây dựng bằng vật liệu cát, gạch, đất… hoàn thành dây
chuyền đồng bộ từ khoang đốt lửa đến đường ống dẫn hơi nóng lên khay sấy và đường
ống thải khói lên trời, cân đối với bài toán tương ứng giữa lượng củi đốt nóng
trong khoang lò với từng khối lượng sản phẩm đương quy tươi lần lượt sắp lớp đưa
vào chế biến. Khi đó lò đạt công suất đạt trung bình 200kg đương quy thành phẩm/48
giờ sấy. Giám đốc Biết chia sẻ “ Tôi và người con trai cùng tìm tòi nghiên cứu
sửa chữa, bổ sung thiết kế và xây lại nhiều lần mới hoàn chỉnh một chiếc lò sấy
đương quy thành phẩm bằng vật liệu trấu, củi tạp…chi phí thấp, nhưng vận hành đạt
hiệu quả kinh tế đáng kể như vậy…”
Nối
tiếp chuyện kể chiếc lò sấy đương quy lúc đó, Giám đốc Biết mở cửa nhà kho lạnh
mát vừa mới khánh thành bên cạnh phòng khách căn nhà ở cho tôi tham quan. Đây
là một căn nhà lạnh diện tích 24m2 với tường xây kiên cố, mái lợp
tôn bên ngoài; bên trong lắp đặt áp tường, áp trần bằng các vật liệu giữ lạnh với
công suất danh định khoảng 40 tấn đương quy sấy khô (tương đương khoảng 240 tấn
nguyên liệu tươi); tổng kinh phí xây dựng khoảng hơn 220 triệu đồng, gồm 50% hỗ
trợ khuyến khích phát triển cây dược liệu địa phương từ ngành nông nghiệp huyện
Lâm Hà; còn lại 50% nguồn vốn do HTX Biết Lộc Thành đầu tư. Thời gian bảo quản sản
phẩm đương quy khô giữ nguyên chất lượng lên đến hơn 18 tháng.
Giám
đốc Biết nêu kế hoạch sản xuất kinh doanh mang tính chiến lược hàng năm đối với
sản phẩm đương quy của HTX Biết Lộc Thành là: “Bây giờ giống đương quy được HTX
chúng tôi đã chọn ra quy trình sản xuất, gieo ươm tại chỗ đạt các tiêu chuẩn
quy định. Sau 3 tháng chăm sóc trên luống đất gieo ươm, HTX sẽ xuất vườn cung cấp
cho hộ gia đình thành viên trồng mới mỗi vụ mùa từ 14- 15 tháng. Quy cách trồng
cây cách cây và hàng cách hàng từ 25- 30cm. Thành ra 1.000m2 trồng từ
9- 10.000 cây. Thu hoạch và sơ chế, phân loại ban đầu thì đưa về khu vực chế biến
sấy khô tập trung và bảo quản lạnh tại thôn Tầm Xá, xã Đông Thanh, Lâm Hà rồi
đóng gói, dán nhãn hiệu HTX Dược liệu Biết Lộc Thành đưa ra thị trường. Với khối
lượng hợp đồng ký kết tiêu thụ đương quy hiện tại đến cuối năm 2017, HTX chúng
tôi có đủ khả năng mở rộng thêm ít nhất 5 ha trồng đương quy nữa, thành tổng cộng
diện tích 20 ha… ”
THÁNG 4/2018
