Ghi
chép VĂN VIỆT
Giữa cánh đồng đương quy trên đường
nối dài mênh mang, tít tắp từ đất Nam Tây Nguyên Lâm Đồng chạm bước dần dần qua
các tỉnh Kon Tum, Đắk Lắk của đất Bắc Tây Nguyên, Giám đốc Lê Văn Biết hiện lên
hình ảnh như một cội cây đương quy lặng lẽ gọi mời thu hút, tập hợp những nhà
nông chịu thương, chịu khó xung quanh mình để chung vai thực hành từng bước
chuyển đổi cây trồng, chủ động tạo ra những nấc thang đột phá thu nhập làm giàu…
Nhưng
số phận không ai ngờ rằng ngày ra đi khỏi chốn dương trần của Giám đốc Lê Văn
Biết lại vô cùng vội vàng quá, trong khi chưa kịp chạm tuổi 60, tuổi hoa giáp lục
thập của đời người cùng với những kế hoạch, dự định chiến lược khả thi, phát lộ
nhiều triển vọng đang trong giai đoạn mới vừa điều hành khởi động…
Mấy
chục năm ấp ủ với đương quy
Đến
thời điểm diễn ra Festival Hoa Đà Lạt lần thứ VII năm 2017, nhìn lại quãng thời
gian để ra đời chiếc lò sấy đương quy hoạt động ngày đêm bên cạnh khu nhà làm lạnh
bảo quản sau thu hoạch ổn định, đảm bảo chất lượng nguồn nguyên liệu trên 15ha
đương quy của HTX Dược liệu Biết Lộc Thành giai đoạn đầu tiên là “kết tinh” đến
mấy chục năm nông gia Lê Văn Biết gắn mọi đam mê của mình với đời sống cây dược
liệu nói chung, cây đương quy Lâm Đồng và vùng Tây Nguyên nói riêng.
Khởi
duyên từ năm 80 của thế kỷ trước nhận công tác ở một vùng rừng núi Tây Bắc và
được bà con dân tộc bản địa hướng dẫn lên các vách núi đá nhận biết, thu hái
cây thuốc, đưa về bào chế tỏa lên mùi hương tự nhiên, chứa đựng bên trong những
dược chất đồng hành cùng sức khỏe con người, bỗng nhiên có sức cuốn hút rất lớn
đối với thanh niên Lê Văn Biết bấy giờ. Đến với vùng rừng núi Lâm Đồng và cả vùng
Tây Nguyên trong suốt gần 20 năm (1995-2014), mỗi tháng ông Biết lại lặng lẽ giành
thời gian cùng với một vài nông gia địa phương đam mê kiếm tìm cây thuốc mọc
hoang dại một, hai lần từ sáng sớm đến tối không thấy mặt người mới trở ra khỏi
bìa rừng, mỗi lần thu hái nhặt nhạnh từng đọt cây, nhánh cây thuốc thâm thấp dưới mặt đất hoặc leo quấn bấu víu
trên thân cây tạp giữa rừng, gom về sao vàng hạ thổ năm, ba ký đến vài chục ký tươi
gồm hơn 10 loại cây thuốc quảng bá cho những người thân, bạn bè trong nước sử dụng.
Cơ hội vận may qua các mối quan hệ quen biết này, ông Biết được giới thiệu “thọ
giáo” quy trình chăm sóc, thu hoạch, chế biến cây dược liệu đương quy trực tiếp
từ đội ngũ cán bộ kỹ thuật chuyên ngành của một đơn vị nghiên cứu dược liệu
phương Nam, sau đó lựa chọn độc quyền cung cấp hạt giống đưa về Lâm Đồng nhân rộng
đại trà. Khi tiếp nhận tương đối đầy đủ các quy trình từ chăm sóc đương quy dưới
đồng đất đến sấy khô, bảo quản trong căn nhà chế biến, ông Biết quyết định đắp đất
lên luống trồng 1.000m2 từ diện tích cà phê phá bỏ để chuyển đổi tại
xã Đông Thanh, huyện Lâm Hà vào đầu năm 2014
“Vụ
mùa đầu tiên sau 16 tháng gieo trồng tại xã Đông Thanh, huyện Lâm Hà, sản lượng
củ sâm đương quy mới đạt khoảng hơn 1,5 tấn/1.000m2, chỉ vừa đủ bán
ra thu hồi số vốn đầu tư. Coi như bỏ công lao động gia đình để đổi lấy bài học
kinh nghiệm trồng mới đương quy trên vùng đất cà phê lâu năm của hộ gia đình
tôi nói riêng, của vùng đất tỉnh Lâm Đồng và đất Tây Nguyên nói chung…”, ông Biết
nhớ lại. Và nhờ đó, sang vụ mùa đương quy thứ 2 vào đầu năm 2016, ông Biết mở rộng
diện tích đất thành 1ha (mạnh dạn thay thế diện tích cà phê vừa thu hoạch 3 tấn
nhân/ha) với phương pháp làm đất, tưới nước, bón phân được điều chỉnh theo công
thức canh tác phù hợp, chuẩn xác hơn vụ mùa đầu tay trước đó. Kết quả năng suất
đã tăng vượt trội lên hơn 30 tấn/ha, tương đương năng suất các tỉnh phía Bắc trồng
chuyên canh đương quy hàng chục năm trước. Thị trường bao tiêu sản phẩm ở bên
đơn vị nghiên cứu dược liệu cung ứng giống đương quy đã ký kết hợp đồng ngay lúc
xuống hạt giống ươm trồng, nên khi ông Biết thu hoạch vào nhà rửa sạch giữ tươi
là có người đến thực hiện hợp đồng cân ký, giao tiền và nhận hàng chở đi khá
thuận tiện và nhanh chóng. Hoặc cũng có thể theo thỏa thuận, bên đối tác gửi tiền
vào trước rồi ông Biết mới gửi đủ hàng đương quy chế biến đến sau.
Ra đi giữa đồng đương quy rộng mở
Tín
hiệu mới cho vùng nguyên liệu đương quy phát triển ở Lâm Đồng, nông gia Lê Văn
Biết vận động khoảng 5 hộ nông dân vùng Đông Thanh, Lâm Hà và Đạ Ròn, Đơn Dương
thành lập Tổ Hợp tác Dược liệu Biết Lộc Thành ngay sau thời điểm đúc kết kinh
nghiệm vụ mùa sản xuất “đầu tay” vào đầu năm 2016. Với 3ha đương quy khởi nghiệp
đến tháng 9/2017, Tổ Hợp tác này đã vươn lên quy mô thành HTX Dược liệu Biết Lộc
Thành với gần 25 hộ thành viên sản xuất theo hợp đồng tiêu thụ lâu dài trên
15ha đương quy, ước tổng sản lượng trung bình 450 tấn tươi/năm, đạt lãi ròng
khoảng 400- 500 triệu đồng/ha/năm, cao hơn gấp nhiều lần so với trồng cà phê
trên cùng một đơn vị diện tích. “ Nông dân trong tỉnh Lâm Đồng và các tỉnh Bắc
Tây Nguyên đến trực tiếp HTX Dược liệu Biết Lộc Thành hoặc thông qua liên lạc
điện thoại, chúng tôi đều rất vui được chia sẻ kỹ thuật trồng đương quy, đồng
thời luôn mong muốn hợp tác sản xuất theo chuỗi sản phẩm từ công đoạn tạo giống
gieo trồng đến chăm sóc thu hoạch, chế biến và phân phối đến người sử dụng… ”,
ông Biết vừa chia sẻ với tôi một đoạn câu chuyện lại phải gián đoạn để tư vấn một
hộ gia đình chuẩn bị ký hợp đồng liên kết với HTX Biết Lộc Thành trồng mới
1.000m2 đương quy ở tỉnh Đắk Lắk: “ Vùng đất nông nghiệp Đắk Lắk có
khí hậu và thổ nhưỡng gần giống với vùng đất Lâm Hà, Lâm Đồng. Bởi vậy nông dân
cần tham khảo áp dụng các biện pháp canh tác theo hướng VietGAP như cải tạo đất
tơi xốp từ một đến hai tháng; cứ 1.000m2 bón lót 500kg vôi xử lý đất và 6- 8m3 phân
chuồng trước khi gieo trồng. Trong giai đoạn 10 ngày sau gieo ươm, cây đương
quy bắt đầu nẩy mầm phát triển từng cặp lá phải tưới nước 2 ngày 1 lần, mỗi lần
tưới tối đa 10 phút. Giai đoạn cây trưởng thành từ 7- 9 tháng sau phải bón thêm
phân hữu cơ vi sinh cho đủ dinh dưỡng, đồng thời phải tưới đủ lượng nước giữ độ
ẩm cho cây và cho đất vào buổi sáng hàng ngày trong thời gian từ 8 giờ đến 9 giờ….”
Kết
thúc năm kế hoạch 2017, Giám đốc Biết báo tôi tin vui bằng các giải pháp kỹ thuật
của HTX Biết Lộc Thành tổng kết từ thực tế canh tác trên đồng đất các huyện Lâm
Hà, Đơn Dương, Di Linh, Lạc Dương của tỉnh Lâm Đồng đã tăng suất trồng đương
quy lên hơn 40 tấn/ha/măm. Phấn đấu đến cuối năm 2018, HTX mở rộng thêm ít nhất
5ha đương quy nữa. Đáng quan tâm hơn, vào ngày 12/12/2017, Sở NN&PTNT Lâm Đồng
đã kiểm tra, cấp Chứng nhận cơ sở sản xuất, chế biến đương quy của HTX Biết Lộc
Thành đảm bảo các điều kiện về an toàn vệ sinh thực phẩm. “Dự kiến đến đầu năm
2019, HTX Biết Lộc Thành chúng tôi sẽ đầu tư khoảng hơn 1 tỷ đồng lắp đặt mới dây
chuyền chế biến trà túi lọc đương quy…”, Giám đốc Biết thông báo dự định với
tôi tại Hội chợ Festival Hoa Đà Lạt lần thứ VII năm 2017, nhưng không ai có thể
ngờ rằng đây lại lời ước nguyện cuối cùng của ông trước khi từ giã cõi trần.
Đó
là một trong hai ngày cuối cùng năm 2017- ngày 30/12/2017, HTX Dược liệu Biết Lộc
Thành báo tin bàng hoàng đến mọi người và từng thành viên HTX rằng Giám đốc Lê
Văn Biết đột ngột qua đời trong buổi chiều muộn điều khiển chiếc máy cày cải tạo
đất bị lật úp, đè chắn ngang người. Mất
mát quá lớn dẫu mọi người đều cảm nhận ông Biết đến và đi cũng đã kịp để lại di
sản một cánh đồng đương quy xanh tốt đang mở hướng triển vọng phía chân trời…
THÁNG 5/2018
