Ghi chép VĂN VIỆT
Khi Lâm Đồng chính thức
thông qua kế hoạch hỗ trợ về khoa học và công nghệ năm 2013, nhiều người mới ngỡ
ngàng trước Dự án “Hoàn thiện quy trình bảo quản, chế biến Đẳng sâm sau thu hoạch”
của Công ty TNHH Cao Lâm, Đà Lạt. Hóa ra dưới chân Núi Bà của huyện Lạc Dương
trong vòng bốn năm qua, công ty này đã xây dựng một cánh đồng sâm rộng lớn đến cả
trăm ngàn mét vuông xanh tốt mỗi ngày.
KỲ I
TRỒNG RAU GẶP SÂM
Một ngày giáp Tết Quý Tỵ, tôi tìm đến
đường Trần Khánh Dư, Đà Lạt để nghe chuyện kể về Thượng đẳng nhân sâm Núi Bà ở
Lạc Dương. Anh Nguyễn Phú Tuấn, “phu quân” của Giám đốc Công ty TNHH Cao Lâm,
Đà Lạt mời tôi “nâng chén” sâm mật ong Núi Bà rồi mở lời tâm sự: “ Năm 2009, vợ
chồng tôi vào khu vực xã Đạ Chais, Lạc Dương triển khai dự án xây dựng nông trại
trồng rau xanh trên 30 ha thì gặp một tiến sĩ khoa học thuộc Viện Dược liệu phía
Nam đang nghiên cứu về đặc tính sinh thái của cây nhân sâm tự nhiên trong rừng
rậm Bidoup- Núi Bà. Qua thăm hỏi công việc nông trại, nhà khoa học dược liệu này
mách bảo tôi hãy cùng ông làm bước đột phá chuyển đổi sâm rừng thành sâm đồng. Biết
mình chắc được “ơn quý nhân” cho “nhân duyên” gặp được Thượng Đẳng nhân sâm mà trong
lòng cứ hết mừng mừng rồi lại lo lo…”
Anh Tuấn kể lại niềm mừng vui gặp được
“quý nhân” tận tình chỉ bảo cho mình trồng loài Đẳng sâm quý hiếm của trái đất,
nhưng đồng hành đó là nỗi lo ngại mình sẽ làm sao để tiếp cận, thực hành trồng
sâm một cách nhanh chóng mà đầy đủ, chuẩn xác và có hiệu quả theo kỹ thuật của
người bạn tiến sĩ đã cởi lòng cho biết sau bao nhiêu năm trời nghiên cứu, thực
nghiệm.
Rồi trong một ngày bàn bạc giờ giấc, địa điểm chính thức “động thổ” xuống
cây giống sâm đầu tiên để trồng, anh Tuấn nêu thắc mắc của mình ( cũng có thể
hiểu sát hơn là lời băn khoăn) với ông bạn tiến sĩ: “Thượng đẳng nhân sâm ở rừng
Bidoup - Núi Bà là loài nhân sâm gì vậy ? Nó có khác gì với sâm Ngọc Linh ở tỉnh
Kon Tum và nhân sâm của Hàn Quốc ? ” Vị tiến sĩ biết trước câu hỏi của người bạn
mình cũng là những khao khát chung của người Lâm Đồng muốn biết, muốn bảo tồn,
muốn nhân rộng nguồn gien Thượng đẳng nhân sâm Bidoup- Núi Bà thành cây thực phẩm
chức năng đặc hữu, mang lợi thế so sánh của rừng núi bản địa Nam Tây Nguyên,
nhưng thời gian chỉ cho phép nói gọn: “ Đây là một loài sâm hoang dại mà thiên
nhiên ban tặng cho rừng núi Lâm Đồng. Mình còn hợp tác lâu dài để chuyển giao
phương pháp canh tác thuần hóa từ cây sâm hoang dã thành cây sâm nông nghiệp
mà…”
Những ngày với ngày nối tiếp qua mau,
anh Tuấn xuôi Nam ngược Bắc tìm gặp thêm nhiều nhà khoa học dược liệu để kể về cây
Thượng đẳng nhân sâm ở vùng rừng Bidoup- Núi Bà, Lạc Dương; để được lĩnh hội rồi “ngấm dần” với từng thông số khoa học của
nhân sâm Bidoup- Núi Bà, Lạc Dương gồm: tên khoa học là Campanumoea javanica Blume, thuộc họ Hoa chuông (Campanulaceae), tên thường gọi
là Thượng đẳng nhân sâm, Phòng đẳng sâm, Đẳng sâm. Sâm sinh trưởng hoang dại và
cho củ dưới tán rừng quốc gia bạt ngàn Bidoup- Núi Bà, qua kiểm nghiệm, phân
tích của cơ quan nghiên cứu khoa học về dược liệu trung ương cho thấy hàm lượng
Saponin trong củ sâm ở rừng này đã đạt 6,37%. Trong khi chỉ tiêu hóa lý quy định
hàm lượng Saponin từ 3% đã “chuẩn” rồi.
Vậy Saponin có nghĩa là gì ? Trước mắt
anh Tuấn được hiểu nôm na rằng Saponin là hoạt chất chính tạo nên công dụng của
nhân sâm. Mà trong các tài liệu trên thế giới và trong nước thì công dụng của
nhân sâm được tôn vinh như một “vị thuốc tiên” của con người. Rằng dùng sâm sẽ
tăng sức khỏe, chống mệt mỏi cơ thể, giúp cho người suy nhược được ăn ngon hơn.
Sâm tăng hồng cầu, đại bổ khí huyết, giảm cholesterol, làm đẹp da. Sâm tăng khả
năng miễn dịch, chống lão hóa, ngừa ung thư. Sâm bổ thận, trị đau lưng…
Với Thượng đẳng nhân sâm của rừng
Bidoup- Núi Bà, Lâm Đồng còn được các cơ quan khoa học trong nước ghi nhận là một
loại thực phẩm chức năng bổ dưỡng, có thể chế biến được nhiều món ăn ngon, cao
cấp như : Canh sâm tươi hầm với các loại thịt heo, bò, gà với nhiều củ, quả,
rau xanh; sâm tươi xay chung với các loài cây trái khác để thành chất sinh tố; sâm
tươi cắt lát mỏng ngâm với mật ong; sâm tươi nguyên củ ngâm với rượu một tháng
sau thì bắt đầu sử dụng được…Nghe, đọc, tiếp thu, trang bị, nâng cao những hiểu
biết của mình về dược tính của loài rau thuốc sâm Núi Bà, Lâm Đồng, anh Tuấn hướng
suy nghĩ của mình về khách hàng trong nước: “ … Sâm Hàn Quốc đang bán ở khắp
siêu thị và khắp các khu chợ lớn trong nước với giá bán đến năm, mười triệu đồng
đối với bình rượu vài lít ngâm với đôi, ba củ sâm tươi; và mỗi ký củ sâm đóng
gói với giá bán hàng chục triệu đồng là quá khó khăn và thậm chí chỉ thuộc về nỗi
ước ao trong mức thu nhập từ trung bình khá trở xuống của người Việt Nam. Vậy sao
Lâm Đồng có Đẳng sâm Bidoup – Núi Bà với công dụng tương đương như nhân sâm Hàn
Quốc mà vẫn còn quá xa lạ với cư dân nước Việt ?! ”
Trăn trở của ông bạn “Tuấn trồng trọt”
rồi cũng được ông bạn tiến sĩ dược “giải tỏa”: “ Đẳng sâm tự nhiên trong rừng Bidoup
- Núi Bà đã được cơ quan khoa học ở ngành dược liệu trung ương nhân giống thành
công từ phòng thí nghiệm. Khi đưa chồi mầm ra vườn ươm trong nông trại của Tuấn
cũng nằm trong vùng sinh thái của Bidoup- Núi Bà nên có cơ sở để lạc quan sẽ sớm
thành công… ” Đến đây thì Tuấn tự vấn mình: “ Khoa học đã chứng minh, mình đã xây
dựng cho mình một khối kiến thức về dược liệu sâm, coi như là hai yếu tố cấu
thành nguồn vốn chính cho mình để đầu tư phát triển cánh đồng Đẳng sâm. Nếu cứ
mãi phân vân, nghĩ ra bàn ra nữa thì e ngại sẽ trôi qua mất cơ hội “gặp duyên”
với sâm có một không hai trên đời…”
Một ngày chưa hết quý I năm 2009, Tuấn
phá bỏ 01 sào rau xanh đang trồng dang dở để làm đất, lên luống, chính thức xuống
trồng 1.000 cây giống Đẳng sâm. Nhưng sau chừng 90 ngày dốc hết tâm huyết để
chăm bón, theo dõi từng sợi chỉ rễ cây bám trên đất, từng vết đốm đổi màu trên
mầm chồi, nụ lá, rốt cuộc “Tuấn trồng trọt” đã phải nhận “vị đắng đầu tay” khi
1.000 cây giống Đẳng sâm “hạ thổ” chỉ còn sống được 50 cây…
