Ghi chép VĂN VIỆT
Đã mấy lần theo đoàn của Bộ Nông nghiệp
và Phát triển nông thôn đến thăm “ông tám tấn” ở vùng xa của xã Lộc Đức, huyện
Bảo Lâm, nhưng khi “độc hành”, tôi phải vòng đi vòng lại nhiều lượt mới tìm lại
đúng con đường đến nơi. Nghe vậy, “ông tám tấn” bảo nếu rẽ vô đây từ đường phố
Bảo Lộc thì xa hơn một phần tư từ đường phố Di Linh. Giờ hình dung xấp xỉ ba
mươi năm trước, “ông tám tấn” xuất phát từ xứ đồng bằng miền Đông Nam
Qua cầu Đan Mạch, vượt những đồi cao…
Xã Lộc Đức, huyện Bảo Lâm hai mươi năm trước thường ví
như ốc đảo bởi có con suối lớn chảy cắt dọc, xẻ ngang, cách trở giao thông. Nay
thì đường nhựa nối những nhịp cầu không chỉ chạy bon bon đến tận các khu trung
tâm dân cư, mà còn phân chia nhiều ngã rẽ khiến tôi phải vừa đi vừa hỏi từng
chặng mới chạm được bước chân vào sân nhà “ông tám tấn” ở thôn Tiền Yên của xã
Lộc Đức này. Những ngày cuối năm cũ 2015, cà phê vào mùa thu rộ rất tất bật, thay
vì ra trung tâm thị trấn Lộc Thắng dẫn đường tôi vào xã Lộc Đức như đã dự định
trước đó cả năm, “ông tám tấn” phải ở nhà vận hành các cỗ máy xay xát những bao
cà phê tươi vừa hái trên cây xuống, rồi trải những tấm bạt ra trước sân để phơi
dưới nắng xuân, sẵn tiện chờ tôi đến. “Mấy lần trước, anh ngồi trên ô tô chắc khó
thuộc đường như nhiều người khác. Giờ đi xe máy đến nơi thì lần sau không bị
lạc nữa. Anh cần ghi nhớ các mốc chính trên đường như: cầu Đan Mạch, cây xăng,
trường mẫu giáo…là yên tâm chạy một mạch đến nhà tôi…”- “ông tám tấn” chia sẻ
với tôi khi vừa vượt qua hơn một buổi đường xa tới đây.
Cái tên cầu Đan Mạch lần đầu tiên tôi nghe thấy, nhưng
phải hẹn dịp sau để tìm hiểu, bởi ngay sau câu chào hỏi, “ông tám tấn” đã “lôi kéo”
tôi vào cuộc “vừa đi đường, vừa kể chuyện” giữa bốn bề điệp trùng cà phê. Câu
chuyện dẫn nhập về biệt danh “ông tám tấn” xuất hiện từ bao giờ ? Và làm sao có
thể trở thành “ông tám tấn” được nhiều cán bộ lãnh đạo cấp trung ương, cấp tỉnh
đến thăm như vậy ?! Chuyện là cách đây khoảng 5 năm, ở xã Lộc Đức, huyện Bảo
Lâm nổi lên hộ ông Lê Quang Linh đã ghép “trẻ hóa” thành công 10 ha cà phê hơn
20 năm tuổi, mỗi vụ thu hoạch đồng loạt
đạt 8 tấn nhân/ha, tăng gấp 4 lần so với năng suất những năm trước đó, vì vậy
được ngành nông nghiệp từ cấp huyện lên cấp tỉnh, cấp trung ương xét chọn làm
mô hình cà phê ghép tái canh tiêu biểu của vùng Tây Nguyên và của cả nước. Mô
hình nhân rộng và lan tỏa khá nhanh, nhiều hộ nông dân từ vùng gần đến vùng xa
trong và ngoài tỉnh Lâm Đồng, đã liên tục tìm đến vườn cà phê ông Linh học hỏi kỹ
thuật cắt ghép cải tạo, quy trình chăm bón cây cà phê đạt năng suất 8tấn
nhân/ha, từ đó không ai bảo ai, nhưng bỗng nhiên “đồng thanh” gọi ông Linh là “ông
tám tấn” lúc nào không hay.
Đường
dài ai có ghép chồi mới hay
“Cà phê năm ngoái của hộ gia đình tôi thu được 8 tấn
nhân/ha thì năm nay giảm xuống còn 7 tấn/ha. Do nuôi cà phê đa thân, nên cứ một
năm năng suất đạt đỉnh 8 tấn nhân/ha thì năm sau giảm xuống còn trên dưới 7tấn
nhân/ha và năm sau nữa thì trở lại 8 tấn nhân/ha là khép kín một chu kỳ…”- “ông
tám tấn” Lê Quang Linh cho biết. Theo đó, vào thời điểm đầu niên vụ năm 2015-
2016, mỗi ngày trên 10ha cà phê ghép của ông Linh thu hoạch từ 1,2- 1,5 tấn
tươi; thời điểm thu rộ, con số này có thể đạt đến 15 tấn tươi. Kinh nghiệm gần
30 năm sơ chế cà phê sau thu hoạch ở đất Lộc Đức, Bảo Lâm, ông Linh đúc kết với
2 hình thức: phơi hạt thóc (hạt nhân trái tươi đã bóc vỏ ngay trong ngày thu
hoạch bằng máy) khoảng 4 ngày nắng và phơi nguyên vỏ cà phê ( phơi nguyên trái
cà phê tươi) khoảng 10 ngày nắng trước khi cất trữ vào các kho bảo quản trong
nhà. Ở giai đoạn đầu ra sản phẩm, ông Linh bán cà phê nhân nhiều đợt trong năm khi
mức giá thị trường xét thấy hợp lý nhất. Cụ thể, niên vụ năm 2014- 2015, tổng
sản lượng thu được 80 tấn nhân, ông Linh bán ra 4 đợt mới hết - đợt cuối cùng
vào tháng 10/2015, giá mỗi ký từ 36 – 38.500 đồng. “ Hàng năm cộng tất cả mọi
chi phí thâm canh tỉa cành, làm cỏ, bón phân, tưới nước, công lao động…trên mỗi
hecta cà phê ghép cải tạo khoảng 2 tấn cà phê nhân, trừ ra thì còn lại là lãi
ròng từ 5- 6 tấn nhân...”- “ông tám tấn” Lê Quang Linh tính nhẩm.
Ông Linh kéo một cành có hai nhánh cà phê dày đặc trái
từ trên “độ cao” hơn ba mét xuống thấp ngang ngực và tiết lộ rằng, thu hoạch
xong thì hai cành này phải cưa bỏ để nuôi hai chồi mới đang phát triển bên
dưới, sang năm sẽ trở về mức năng suất cao hơn. Cách làm này tập hợp từ nhiều
nguồn tư liệu trên mạng internet đến các buổi hội thảo, tập huấn rồi trao đổi
kinh nghiệm hàng ngày giữa nhà nông với nhà nông với nhau. Nhớ hồi mới chân ướt
chân ráo với “tay nghề” trồng lúa từ vùng đồng bằng miền Đông Nam Bộ lên xã Lộc
Đức, Bảo Lâm thuộc vùng núi Tây Nguyên, ông Linh cùng vợ phải vượt qua nhiều trở
ngại, khó khăn khi phải tay cuốc, tay liềm, ngày đêm đào tận gốc, trốc tận rễ
từng bụi cỏ tranh um tùm, vỡ đất trồng dâu, nuôi tằm ngắn ngày để nuôi cây cà
phê trồng dài ngày. Vừa làm vừa học nghề trồng, chăm sóc cà phê trong mọi điều
kiện có được, hết qua năm tháng này đến năm tháng kia, ông Linh và vợ cố gắng chắt
chiu, tích lũy từng khoản hoa lợi nhỏ, kiên trì, nhẫn nại học hỏi từng quy
trình canh tác, từng kỹ thuật ghép chồi, không bỏ cuộc khi gặp vụ mùa thất bát,
quyết tâm mở rộng đơn vị diện tích cà phê chỉ hàng ngàn mét vuông từ gần 30 năm
trước, tăng lên hơn trăm ngàn mét vuông đến bây giờ.
“Bây giờ nước, phân, cần, giống của cây cà phê đòi hỏi
khắt khe nhiều lắm. Đất Lộc Đức, Bảo Lâm mấy mươi trước có độ ẩm cao, dinh
dưỡng nhiều, sâu bệnh ít, nay thì ngược lại.”- ông Linh nhận định. “Giáo trình”
mà ông Linh ( trình độ văn hóa lớp 5) đã tự “biên soạn” từ việc “đối thoại” gần
ba thập niên với từng cành cây, ngọn cỏ, rãnh đất…trong 10ha diện tích cà phê
ghép cải tạo năng suất cao, cũng khá dễ hiểu, dễ nhớ và dễ thuộc với tất cả mọi
người tìm đến tham khảo, áp dụng. Như về các công đoạn ghép mầm chồi cao sản
với gốc cà phê 20 năm tuổi, năm đầu chặt bỏ một phần ba thân cây để đón đủ ánh
sáng nuôi 5 chồi ghép mới dưới gốc; năm thứ hai chặt bỏ hai phần ba thân cây
còn lại để ghép 5 chồi cuối cùng.
Ba năm sau, 10 chồi ghép sinh trưởng thành 10
thân mới đồng loạt cho trái thu hoạch. Tưới tràn nước dưới gốc cây vào mùa khô,
một lần tưới kéo dài 12 giờ, khoảng 2 tuần tưới một lần. Bón phân mỗi năm chia
thành 5 đợt, trong đó chiếm phần lớn là lượng phân gà, phân cút, phân hữu cơ vi
sinh được chế biến từ vỏ hữu cơ. Bơm thuốc bảo vệ thực vật hàng năm 4 đợt để
phòng, trừ các bệnh mọt cành, rệp sáp, nấm gỉ sắt, thán thư. Dùng máy phát làm
sạch cỏ, thu gom cùng với lá khô và các loại xác bã thực vật khác rồi chôn
xuống rãnh đất đào sâu khoảng 30cm giữa hai hàng cà phê…
“ Dù đã đạt 8 tấn nhân/ha/năm với quy trình ghép cải
tạo, thâm canh ổn định diện tích 10ha cà phê của mình, nhưng tôi vẫn thường
xuyên bổ sung những kỹ thuật, kinh nghiệm mới tiếp cận được, nhằm mục đích giữ
vững năng suất thu hoạch này với thời gian lâu dài hơn nữa…”- “ông tám tấn” Lê
Quang Linh chân tình./.
TẾT BÍNH THÂN NĂM 2016
