Bài 1/Tự phát xâm canh đất lâm nghiệp - phát sinh
nhiều hệ lụy
VĂN VIỆT
Chiếm
67,1% , 32,4%, 0,5% lần lượt đất rừng sản xuất, phòng hộ và đặc dụng
Theo nhận định chưa đầy đủ của
ngành chức năng, trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng hiện có hơn 52.000 ha diện tích đất
sản xuất nông nghiệp trên đất lâm nghiệp đã tồn tại từ 10 đến hơn 15 năm. Trong
đó người dân canh tác chủ yếu các loại cây công nghiệp lâu năm mang tính tự
phát với chất lượng cây giống thấp, thiếu thông tin thị trường, dẫn đến năng
suất, hiệu quả chưa cao, tạo áp lực trực tiếp mở rộng diện tích canh tác trái
phép để tạo sinh kế. Cụ thể các loại đất lâm nghiệp đang sản xuất nông nghiệp
trên địa bàn Lâm Đồng chiếm 67,1% đất rừng sản xuất, 32,4% đất rừng phòng hộ và
0,5% đất rừng đặc dụng, dàn trải trên 12 huyện, thành. Theo đó hiện trạng ghi
nhận với tỷ lệ diện tích sản xuất nông nghiệp trên đất lâm nghiệp chiếm từ
14,5% đến 23,5% địa bàn 4 huyện Di Linh, Đam Rông, Đức Trọng và Lâm Hà. Tỷ lệ
này chiếm 0,1% đến 7,3% tại 6 huyện Lạc Dương, Đơn Dương, Bảo Lâm, Đạ Huoai, Đạ
Tẻh và Cát Tiên. Địa bàn thành phố Bảo Lộc và thành phố Đà Lạt chiếm lần lượt
1,3% và 7,8%.
Qua điều tra xác định diện tích sản xuất nông nghiệp trên
đất lâm nghiệp toàn tỉnh Lâm Đồng với cây cà phê chiếm diện tích cao nhất
khoảng 37.117 ha ở địa bàn các huyện Di Linh, Lâm Hà, Đam Rông, Đức Trọng. Việc
hình thành diện tích lớn cà phê xâm canh do cơn sốt giá thời điểm khoảng mười năm
vể trước. Hơn nữa điều kiện đất đai và thổ nhưỡng cho loài cây trồng công
nghiệp này phát triển ở tỉnh Lâm Đồng chứng tỏ khá phù hợp (toàn tỉnh Lâm Đồng diện tích cà phê năm 2011 là 139.200 ha, đến năm 2019 tăng lên
174.391 ha). Diện tích đang sản xuất cà phê đều đang chăm sóc thu hoạch và chất
lượng hiện hữu thấp. Cây cao su 110 ha tập trung tại 3 huyện phía Đạ Huoai, Đạ
Tẻh, Cát Tiên và một phần huyện Bảo Lâm, canh tác theo mô hình tiểu điền. Cây
hồ tiêu khoảng 482 ha ở các huyện Đức Trọng, Đơn Dương, Lâm Hà và Di Linh. Các loại cây khác với tổng diện tích 9.327 ha đang chăm sóc
trên đất lâm nghiệp như cây chè ở huyện Bảo Lâm, Bảo Lộc và Lâm Hà; chanh dây ở
Di Linh và Đức Trọng; dâu tằm ở Lâm Hà; sầu
riêng, điều và cam ở 3 huyện phía Nam Lâm Đồng; mắc ca ở các huyện Lâm Hà, Di
Linh, Lạc Dương và Đam Rông; muồng đen ở các huyện Lâm Hà, Di Linh, Bảo Lâm,
Đức Trọng; hồng ăn trái ở huyện Lạc
Dương và Đơn Dương; bời lời đỏ tại huyện Đạ Huoai; giỗi xanh thí điểm mô hình tại
huyện Di Linh. Ngoài ra cây hoa màu hàng năm chủ yếu là đậu, bắp, rau hoa, dứa và
dược liệu wasabi, đảng sâm đang được gây trồng và tập trung ở thành phố Đà Lạt,
huyện Lạc Dương, huyện Đơn Dương...
Giá
trị bằng 62,6 - 93,2% so với các vùng
đất nông nghiệp
Cũng theo đánh giá của các cơ
quan chuyên trách, việc trồng cây nông nghiệp trên đất lâm nghiệp với diện tích
trên 52.000 ha tương đương 14% đất quy hoạch sản xuất nông nghiệp toàn tỉnh Lâm
Đồng về mặt tích cực đã đóng góp quan trọng vào tạo sinh kế và thu nhập cho một
bộ phận người dân, nhất là người dân sống gần rừng, thiếu đất sản xuất. Tuy
nhiện do đất sản xuất nông nghiệp trên đất lâm nghiệp chưa được thừa nhận,
không được cấp giấy Chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc ký hợp đồng giao khoán,
các hộ sản xuất nông nghiệp trồng cà phê, hồ tiêu, cây ăn quả, cây nông nghiệp
ngắn ngày tự phát, không theo quy hoạch, không được hướng dẫn kỹ thuật canh
tác, không yên tâm đầu tư, không được vay vốn đầu tư, cũng như thụ hưởng các
chính sách hỗ trợ sản xuất nên năng suất, hiệu quả thấp. Giá trị sản xuất của
các mô hình sản xuất nông nghiệp trên đất lâm nghiệp chỉ bằng khoảng từ 62,6 -
93,2% so với các vùng đất nông nghiệp khác trên địa bàn.
Từ hiện trạng sản xuất nông nghiệp trên đất lâm nghiệp thuộc địa bàn 12 huyện, thành trong tỉnh Lâm Đồng nói trên, một lần nữa vấn đề đặt ra cấp thiết cần những nhóm giải pháp hài hòa giữa khôi phục và bảo vệ môi trường gắn với quyền lợi sinh kế của người dân và cộng đồng. Đây cũng là giải pháp kinh tế môi trường được Chính phủ quan tâm khi vận động người dân và cộng đồng đã và đang thực hiện Chương trình trồng 1 tỷ cây xanh trên toàn quốc…
tháng 2/2022
