VĂN VIỆT
Hoa địa lan Đà Lạt được mệnh danh là “nữ
hoàng” của các loài hoa. Nhưng vì bám rễ
trên thân cây dớn ngày càng khan hiếm ở rừng, “nữ hoàng” đành phải sống trong
tình bất an. Một nghệ nhân trồng địa lan ở Đà Lạt đã cho “nữ hoàng” bám rễ mới
trên than trấu khá kết quả.
Từ vỏ cà phê nghĩ
đến vỏ lúa
Vườn
lan Anh Quỳnh ở đường Vạn Kiếp, Đà Lạt từ lâu trở thành điểm đến quen thuộc của
giới chơi lan trong và ngoài nước và của khách du lịch gần xa. Nhưng có lẽ chưa
nhiều người biết được bên dưới tán lá, cành hoa lan xanh tốt ở đây được chủ
nhân chăm bón từ vỏ trấu đốt thành than, thay thế cho giá thể cây dớn đang ngày
càng cạn kiệt trong rừng sâu. Tác giả lắp đặt lò đốt than trấu để “nuôi nữ
hoàng” phát triển tốt là nghệ nhân Đoàn Văn Quỳnh, chủ vườn lan Anh Quỳnh. Nghệ
nhân Quỳnh nhớ lại: ”Cách đây chừng sáu năm, một người quen đi du lịch đến một
vùng nông nghiệp công nghệ cao của Nhật, đã phát hiện nhiều trang trại của nông
dân tự sản xuất giá thể trồng hoa địa lan từ các lò đốt than vỏ trấu khá đơn
giản nhưng hiệu quả cao.
Người quen này không bỏ lỡ cơ hội đưa sổ tay ghi chép
khép kín sơ đồ hoạt động của lò đốt than vỏ trấu từ Nhật rồi về Đà Lạt mô tả
lại từng chi tiết cho ông Đoàn Văn Quỳnh. “Khi đó đã có nghệ nhân trồng hoa lan
trong thành phố Đà Lạt chế biến giá thể từ vỏ cà phê đạt kết quả. Từ giá thể vỏ
cà phê ở miền núi, tôi cũng đã nghĩ đến giá thể vỏ hạt lúa ở đồng bằng nhưng
vẫn chưa tìm ra cách chế biến khả dĩ nào. Đâu ngờ được người quen mách bảo
nguyên lý lò đốt vỏ trấu từ Nhật, tôi mừng như chính mình vừa sáng kiến ra vậy
…”- Ông Quỳnh kể.
Vậy là theo bản vẽ
thiết kế của người quen, ông Quỳnh bắt
tay ngay vào lắp đặt lò đốt vỏ trấu trong khuôn viên vườn lan của mình. Việc
trước tiên, ông Quỳnh thuê thợ gò hàn một chiếc lò theo hình một chiếc xô nhỏ
đựng nước, đặt miệng lò úp xuống đất; đáy lò nối với đường ống khói lên trên
cao. Cả thân lò để trống những đường rãnh nhỏ dẫn thông không khí vào ra. Khi
đi vào vận hành là chất củi đốt lửa bên trong cho đến khi lò được nung đỏ mới
đổ trấu vào lấp đầy bốn bên. Vỏ trấu được đốt âm ỉ bên trong và thả khói ra ngoài
đồng thời hút không khi vào trong lò giữ nhiệt. Phải có người canh trực trấu
cháy đỏ đến phần nào thì trộn đều đến phần đó, giữ độ lửa đủ nóng cho trấu
thành than chứ để thành tro là coi như thành phế phẩm. Đốt từ 7 giờ sáng đến 16
giờ chiều hôm ấy, ông Quỳnh cho ra mẻ than trấu giá thể lần đầu đong đầy vào 30
chậu lan loại trung bình ( đường kính khoảng 30 cm, cao khoảng 40 cm). Sau
chừng mười ngày đầu chăm sóc lan trồng trên than trấu vẫn phát triển bình
thường như trồng trên thân dớn, ông Quỳnh quyết định xây dựng một nhà xưởng
rộng khoảng 70 mét vuông, mái lợp tôn để tránh mưa, che nắng 2 chiếc lò đốt
hoạt động cho sản phẩm than trấu đạt các tiêu chuẩn và chất lượng để thay thế
giá thể thân dớn trên toàn bộ trang trại lan.
Lò đốt trấu đơn
giản, hiệu quả
Trang trại lan Anh Quỳnh rộng hơn 6 ngàn mét vuông, chuyên canh quanh năm trên dưới
20 ngàn chậu lan với nhiều lứa tuổi trồng, nhiều giống loài khác nhau. Chuyển
đổi giá thể từ dớn sang than trấu đại trà, ông Quỳnh tiến hành theo từng khu
vực nối liền nhau. Khi than trấu vào chậu lan ở khu vực trước đã phục hồi sinh
trưởng của rễ, cành, lá thì mới rút ra kinh nghiệm để chăm bón đến khu vực tiếp
theo. Cứ vậy đến nay qua sáu năm - đã có hơn 95% ( khoảng 19 ngàn chậu lan )
với 30 loài lan đặc hữu của Đà Lạt hiện trồng trên giá thể than trấu trong
trang trại Anh Quỳnh đậm đặc một màu xanh tốt, hàng năm nở hoa với cơ số đạt cả
về số lượng nhiều cành và chất lượng hoa lâu tàn trên từng chậu lan. Ông Quỳnh
tính toán : Cứ 2 ký trấu khô đốt thành 1 ký trấu than. Mỗi chậu lan kích cỡ
trung bình thì bón khoảng 1 ký đến 1,5 ký giá thể trấu than. Nhân với 19 ngàn
chậu lan thì tổng khối lượng giá thể trấu than sử dụng trong trang trại Anh Quỳnh hiện khoảng trên dưới 25 tấn. “Tính hết cả tiền xây nhà lò, lắp đặt lò và
công đốt lò…thì số tiền đầu tư giá thể than trấu để trồng lan chỉ bằng một phần
mười số tiền đầu tư giá thể thân dớn mua từ rừng mang ra… ”- ông Quỳnh nói. Hơn
nữa, ưu thế của giá thể than trấu là thoát nước nhanh, ngăn ngừa hiệu quả bệnh
thối rễ của lan thường lây lan, thiệt hại trên diện rộng trong mùa mưa Đà Lạt.
Hiện
tại đã có thêm 6 vườn lan trong thành phố Đà Lạt xây dựng mới lò đốt than trấu
làm giá thể theo hướng dẫn của nghệ nhân Đoàn Văn Quỳnh, chủ nhân trang trại lan Anh Quỳnh . Hy vọng trong thời
gian tới sẽ có thêm nhiều và nhiều hơn nữa những lò đốt than trấu mới làm giá
thể cho “nữ hoàng” bởi như vậy sẽ không chỉ tiện lợi trong chăm sóc mà vừa đạt
hiệu quả kinh tế, vừa hạn chế dần và đi đến chấm dứt tình trạng khai thác tràn
lan cây dớn ở rừng, góp phần bảo vệ môi trường sinh thái thực vật ở cao nguyên
Đà Lạt, Lâm Đồng./.
Tháng 8/2010
